Waar staan we op financieel gebied

De Jaarstukken 2020 sluiten af met een positief saldo van € 329.000. In de 4^e kwartaalbrief 2020 werd een negatief saldo van € 751.000 verwacht. Uiteindelijk is het saldo bijna € 1,1 miljoen positiever dan verwacht. Het meest opvallend is het voordeel van bijna € 0,7 miljoen op het programma 'Inkomen en armoedebeleid'. In 2020 is de stijging van het aantal bijstandsontvangers nog niet opzienbarend gestegen als gevolg van de coronacrisis. Oorzaak hiervoor zijn de ingezette compensatieregelingen van het Rijk en de gemeente zelf.

Verderop in deze paragraaf is een gedetailleerder overzicht opgenomen met de belangrijkste afwijkingen en de toelichting daarop.

De regelgeving schrijft voor dat het rekeningresultaat bestaat uit een resultaat voor verrekening met de reserves en een resultaat na verrekening met de reserves. Deze opbouw ziet er als volgt uit:

Bestemming rekeningresultaat

Financieel beleid is het saldo van de jaarrekening te storten in de Algemene reserve, zodat het weerstandsvermogen verder toeneemt. Er zijn enkele bestemmingsvoorstellen voor incidentele budgetten die in 2020 niet tot uitvoering zijn gekomen.

Toelichting op bestemmingsvoorstellen:

1. Voorkomen en terugdringen dak- en thuisloosheid

De regiogemeenten Aalsmeer, Amstelveen, Diemen, Ouder-Amstel en Uithoorn worden door het Rijk incidenteel ondersteund met financiële middelen om daarmee maatregelen te nemen die bijdragen aan het voorkomen en/of terugdringen van dak- en thuisloosheid. Voor 2020 gaat het om een bedrag van circa € 18.000. De regiogemeenten, Aalsmeer, Amstelveen, Diemen, Ouder-Amstel en Uithoorn gaan met de centrumgemeente Amsterdam in gesprek over de inzet van de middelen. Er is in 2020 nog geen factuur binnen gekomen voor de besteding van de middelen.

2. Inburgering

In november 2020 is er door het Rijk opnieuw besloten om de inwerkingtreding van de nieuwe Wet Inburgering uit te stellen naar 1 januari 2022. Mede door de coronacrisis zijn deze gelden niet volledig uitgegeven. Het voorstel is om dit incidentele budget (invoeringskosten van € 53.000 en de ondertussengelden van € 36.000) over te hevelen naar 2021.

3. Omgevingsvisie

Aangezien enkele werkzaamheden voor de Omgevingsvisie in 2020 over de jaarwisseling heen zijn gepland wordt het resterende budget van 2020 van € 40.000 overgeheveld naar 2021 ten behoeve van de inhuur van een stedenbouwkundig bureau, een optimaal participatieproces en een milieueffectrapportage zodat de effecten op het milieu kunnen worden meegenomen bij het bepalen van de koers voor Diemen.

4. Klimaatbeleid openbare ruimte

In 2020 is er voor klimaatbeleid openbare ruimte een budget opgenomen van € 100.000. Van dit budget is per saldo € 25.000 uitgegeven. Het restantbudget was bestemd voor vergroening van het Markenplantsoen en voor vergroening en klimaatadaptieve maatregelen Jaagpad. Door vertraging zijn deze werkzaamheden nog niet uitgevoerd maar dit gaat in 2021 plaatsvinden. Wij stellen voor het restant budget van € 75.000 over te hevelen naar 2021.

5. Opleidingskosten

In 2020 was van het totale opleidingsbudget € 50.000 gereserveerd voor trainingen en workshops voor de doorontwikkeling van 'zaakgericht werken'. In 2020 zijn we nog niet toegekomen aan de uitvoering hiervan. Verzocht wordt dit budget over te hevelen naar 2021.

Het restant van het saldo, € 57.000, toevoegen aan de Algemene reserve.

Effecten coronacrisis

Gedurende het jaar hebben wij u middels twee effectenrapportages geïnformeerd over de gevolgen van de coronacrisis voor Diemen. Zo goed als mogelijk hebben we in beeld gebracht wat de financiële effecten van de ingezette maatregelen en acties zijn. Het Rijk heeft ook veel middelen beschikbaar gesteld ter compensatie van de coronamaatregelen. Binnen de diemense begroting hebben we in eerste instantie de maatregelen en acties binnen de bestaande budgetten opgevangen, zowel qua personele capaciteit als financiële middelen. Uiteindelijk hebben we waar nodig budgetten aangevraagd via de kwartaalbrieven.

Natuurlijk heeft de coronacrisis een groot effect op het gerealiseerde rekeningsaldo 2020. Het is echter ondoenlijk om dit effect exact te berekenen. Om toch inzicht te verschaffen zijn per programma de ingezette maatregelen en acties benoemd bij de 'Belangrijke ontwikkelingen'. Tevens is er per programma een financieel overzicht opgenomen. Per programma leidt dit tot onderstaand financieel effect.

Verwachting is dat de financiële effecten van de coronacrisis vooral de komende jaren de financiële positie van de gemeenten gaat beïnvloeden. Doorslaggevend daarbij is het tempo waarin de economie zich gaat herstellen en welke bezuinigingen het Rijk inzet om deze inzet van middelen weer 'goed' te maken. De grootste financiële risico's bevinden zich binnen het programma 'Inkomen en armoede'. Het is afwachten in welke mate extra inkomensondersteuning de komende jaren nodig is.

Beslispunten reservepositie

De jaarrekening bevat enkele beslispunten die geen invloed hebben op het rekeningsaldo maar alleen op de reservepositie. Het betreft de uitvoering van bestaande beleidsregels.

Egalisatievoorziening afvalstoffenheffing

Voor de egalisatie van het tarief afvalstoffenheffing is een egalisatievoorziening in het leven geroepen. Per 1 januari 2020 was deze voorziening leeg. In 2019 moest dermate veel met de voorziening verrekend worden dat een extra bijdrage van € 144.000 uit de algemene middelen nodig was om de voorziening niet negatief te laten worden.

In 2020 is hetzelfde het geval. Met name door de coronacrisis zijn extra kosten gemaakt. In de 4^e kwartaalbrief 2020 was al een extra onttrekking van € 211.000 ten laste van de Algemene reserve begroot. Werkelijk is een nadeel van € 497.000. Om de voorziening alsnog niet negatief te laten worden is het verschil, € 286.000, ten laste van het rekeningsaldo gebracht.

Een deel van de extra kosten in 2020, € 344.000, is toe te rekenen aan de gevolgen van corona. Zo was er meer rest- en grof huishoudelijk afval. Dit leidde tot extra ophaalrondes en hogere verwerkingskosten. De kosten gerelateerd aan corona blijven ten laste van de algemene middelen.

De verrekening van de aanvullingen vanuit de algemene middelen aan de Egalisatiereserve Afvalstoffenheffing zijn voor een groot deel al meegenomen bij de bepaling van het tarief afvalstoffenheffing 2021 en maken deel uit van de tariefstelling in de begroting 2022.

Algemene reserve en incidentele inhuur nieuwe projecten

In 2018 is er € 2,5 miljoen incidenteel budget beschikbaar gesteld voor de inhuur van capaciteit en kennis voor nieuwe projecten. Het toegekende budget is verdeeld over drie jaar (in 2018 € 1.125.000, in 2019 € 820.000 en in 2020 € 575.000.

In 2018 is niet het gehele budget van € 1.125.000 ingezet. In 2019 is juist meer ingezet dan het budget van € 820.000. Werkelijk is er in 2019 voor € 919.000 ingehuurd. Hiervan is in de 3^e kwartaalbrief 2019 melding gemaakt. De voor 2020 beschikbaar gestelde middelen van € 575.000 zijn zo goed als volledig ingezet voor incidentele inhuur.

Over de jaren heen zijn de meer- en minderkosten verrekend met de Algemene reserve.

Reserve Grondzaken en Voorziening Grondzaken

In de Nota Grondbeleid is vastgelegd dat we in Diemen werken met een Reserve Grondzaken en een Voorziening Verlies Grondzaken. De Reserve Grondzaken is ingesteld als een aparte reserve binnen de gemeentelijke financiën, waardoor de financiële resultaten en risico’s van de grondzaken apart zichtbaar zijn ten opzichte van de overige gemeentelijke taken. In de Voorziening Verlies Grondzaken worden verwachte negatieve resultaten van de grondexploitatie(s) voorzien. In het Meerjarenperspectief Grondzaken (MPG) worden de stand van de reserve en voorziening weergegeven. De reserve grondzaken bedraagt 31 december 2020 € 186.000. Omdat er geen verliezen verwacht worden binnen het huidige MPG is de Voorziening Grondzaken leeg.

Algemene reserve / weerstandsvermogen

Onderstaand de stand van de Algemene reserve na verrekening van het rekeningsaldo 2019.

Ondanks de afname van de algemene reserve in 2020 blijft het incidentele weerstandsvermogen uitstekend. Er zijn geen lopende grondexploitaties waar verliezen verwacht worden. Het project Oost-Westas is zo goed als afgerond en ook daar wordt een positief saldo verwacht. Grootste risico's vormen nu nieuwe grondexploitaties en het project voor de ondertunneling van het spoor. Door interne beheersmaatregelen en regelmatig projectgroep overleg met de directie trachten we zo goed mogelijk de risico's in kaart te brengen, kansen te benutten en waar nodig beperkende maatregelen te nemen.

De hoogte van structurele risico's zijn dit jaar toegenomen. Met name de gevolgen van de coronacrisis kan invloed hebben op de open-einde regelingen voor bijstand en het sociaal domein. Ondanks dat er ook dit jaar een positief saldo te zien was bij de bijstandsvoorziening. Nog steeds zetten we volop in op de beheersing van de kosten binnen de specialistische jeugdhulp, dit blijkt weerbarstige materie. Zowel lokaal als in regionaal verband worden maatregelen genomen om de kosten binnen jeugdzorg beter beheersbaar te maken. Omdat incidentele gevallen veel meerkosten met zich mee kunnen brengen blijft dit lastig.

Verklaring van het resultaat

Onderstaand een overzicht van de belangrijkste afwijkingen. Verderop in de jaarrekening vindt u per programma een overzicht van afwijkingen met toelichting.